Brief aan vaste commissie VWS van de Tweede Kamer over de uitspraak inzake ziekengeld alfahulp, 31 januari 2012

Aan de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Tweede Kamer
Postbus 20018
2500 EA Den Haag

Betreft: Uitspraak ziekengeld alfahulp

                            Leiden,  31 januari 2012

Geachte dames en heren,

Onlangs heeft kantonrechter Harderwijk vonnis gewezen in de zaak van de alfahulp, die geen loon kreeg toen ze ziek was.1) De uitspraak luidt dat de thuiszorginstelling, via welke ze bij cliënten werkte en die als kassier namens cliënten ook het gewone loon uitbetaalde, bij ziekte het loon zes weken moet doorbetalen. Als bijlage sluiten we het vonnis bij.
De uitspraak biedt naar de mening van de Vereniging voor Vrouw en Recht (VVR) voldoende aanknopingspunten om u te verzoeken de staatssecretaris van VWS nader te bevragen over het bevorderen van de uitbetaling van achterstallig ziekengeld, het handhaven van vigerende wetgeving en het aanpakken van pseudo-bemiddelingsbureaus. Dat licht de VVR hieronder toe.

Bevorderen uitbetaling achterstallig ziekengeld

De gedaagde thuiszorginstelling was zeker niet de enige die wel het loon namens cliënten uitbetaalde, maar het niet uitkeerde bij ziekte. Alfahulpen hebben zoals andere persoonlijke dienstverleners onder de regeling Dienstverlening aan huis bij ziekte recht op loondoorbetaling van zes weken. Veel alfahulpen, in aantal FTE verdubbeld sinds de invoering van de Wmo per 2007 (tot de wetswijziging per 2010), hebben dit ziekengeld desondanks niet ontvangen. Ook andere bemiddelingsorganisaties die wel als kassier optreden – ofwel het loon uitbetalen namens cliënten – verzaken hierin. De VVR verzoekt u bij de staatssecretaris aan te dringen op het bevorderen van de uitbetaling van achterstallig ziekengeld. Daartoe staan verschillende wegen open: het spreken met brancheorganisaties, het geven van publiciteit, het ondersteunen van een meldpunt etc.

Speciale verantwoordelijkheid (semi-) overheid

Naar de mening van de VVR hebben het ministerie van VWS, belastingdienst en UWV
een speciale verantwoordelijkheid. Belastingdienst en UWV hebben in 2005 bewilligd in het scheppen van duidelijkheid voor thuiszorginstellingen wanneer geen sprake zou zijn van een dienstbetrekking in de zin van de werknemersverzekeringen en de Wet LB: de feitelijk arbeidsrelatie moest voldoen aan de uit drie documenten bestaande modelovereenkomst.2) Onderdeel hiervan was de zes weken loondoorbetaling bij ziekte. Het ministerie van VWS heeft deze modelovereenkomst bij de invoering van de Wmo ter beschikking gesteld aan de gemeenten. Gedaagde thuiszorginstelling hield zich niet aan deze modelovereenkomst. De kantonrechter zag dit echter niet als aanwijzing dat de thuiszorginstelling aangemerkt diende te worden als werkgever en merkt op: “Dat de door gedaagde gehanteerde overeenkomsten niet voldoen aan de eisen van het UWV en de Belastingdienst, heeft kennelijk niet geleid tot bezwaren van die kant, een daarop gerichte vordering is in ieder geval niet ingesteld.”
Inderdaad zijn belastingdienst en UWV uitermate terughoudend geweest in hun handhavende taak.3) De VVR vindt daarom dat de (semi-) overheid een speciale verantwoordelijkheid heeft voor al die zieke alfahulpen die ondanks de voorgeschreven modelovereenkomst tijdens hun ziekte zonder inkomen zaten.
Zeker in het licht van het feit dat brancheorganisaties, belastingdienst, UWV en VWS thans in afrondende fase zijn van een convenant rond de fiscale, sociaal verzekeringsrechtelijke en arbeidsrechtelijke aspecten van alfahulpbemiddeling. Dit in verband met de voorgenomen herinvoering van alfahulpverlening op grote schaal. Het zal toch niet weer gebeuren dat instellingen vrijelijk kunnen afwijken van een model arbeidsovereenkomst zonder beducht te hoeven zijn voor handhaving door belastingdienst en UWV?

Bemiddelingsorganisatie of werkgever?

De kantonrechter heeft de primaire vordering dat de thuiszorginstelling de werkgever van de alfahulp was (en daarom het loon over de hele ziekteperiode zou moeten betalen) afgewezen. Hoger beroep wordt daarom overwogen. Meer in het algemeen is de uitzonderingspositie van deeltijd huishoudelijk personeel naar de mening van de VVR juridisch onhoudbaar wegens strijd met allerlei internationale verplichtingen. Zolang er echter geen politieke meerderheid is om de uitzonderingspositie af te schaffen of te beperken noch een dwingende rechterlijke uitspraak in deze, zullen die ‘stiefkinderen van de arbeidsmarkt’4) blijven bestaan. Dat geeft u dan wel de verantwoordelijkheid om de beperkte sociale rechten die ze hebben te waarborgen en hen deze te laten genieten. Het moet bemiddelingsbureaus in de persoonlijke dienstverlening onmogelijk worden gemaakt nog langer de hand te lichten met vigerende wetgeving, inclusief de regeling Dienstverlening aan huis.
Zo misbruikt bijvoorbeeld Home Works de regeling door personen die via Home Works huishoudelijk personeel inhuren voor te spiegelen dat de hulp niet bij hen in dienst komt.5) De huishoudelijke hulpen zelf wordt voorgespiegeld dat ze in dienst komen bij Home Works en via de werkgever bij het UWV kunnen verzekeren voor ziekte en werkloosheid of daar van af zien in ruil voor een iets hoger loon.6) Bij ziekte krijgen ze alleen een inkomen als ze zich verzekerd hebben, maar niet de eerste zes weken (het UWV keert de eerste zes weken niet uit i.v.m. de loondoorbetalingsverplichting, maar die wordt niet nagekomen). Home Works was een van de organisaties waarover minister Kamp uw Kamer op 24 november 2010 schreef: “Uit de casestudies bij commerciële organisaties blijkt dat het mogelijk is om in deze markt een goedlopende organisatie op te zetten onafhankelijk van subsidies.”
Ikzoekeenhuishoudelijke hulp.nl (alias ikzoekeenzorgzamebijbaan.nl) is een andere bemiddelingsorganisatie die de cliënten/particuliere huishoudens en PGB-houders wel factureert op naam en op kosten van de huishoudelijke hulpen, maar de huishoudelijke hulpen krijgen bij ziekte niets uitbetaald. Het zijn slechts voorbeelden uit een wildgroei van meer of minder dubieuze bemiddelingsbureaus in de particuliere en PGB gesubsidieerde dienstverlening, waarvan sommige maar al te graag door gemeenten worden ingeschakeld. Soms zijn die bemiddelingsbureaus zelfs opgezet door gemeenten om alfacheques uit te voeren (zoals z18 in Brabant) – teneinde de onder staatssecretaris Bussemaker gewijzigde bepaling in de Wmo te omzeilen.

De VVR verzoekt u vragen te stellen aan de verantwoordelijke staatssecretaris over het bevorderen van de uitbetaling van achterstallig ziekengeld, de handhaving van de vigerende wetgeving – inclusief de Wmo – en aanpak van pseudo-bemiddelingsbureaus. Het vonnis in de zaak van de zieke alfahulp vormt een mooie aanleiding daarvoor. Omdat naast staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten ook minister Kamp als portefeuillehouder persoonlijke dienstverlening betrokken is stuurden wij een soortgelijk schrijven naar de vaste commissie SZW. De VVR gaat er van uit dat beiden vanuit hun eigen portefeuilles zullen reageren, maar waar nodig het andere departement als ook de bewindspersonen financiën in hun beantwoording zullen betrekken.
Mocht u nadere mondelinge of schriftelijke toelichting wensen dan zijn we hier graag toe bereid.

Met vriendelijke groet

M.M. van der Burg
Voorzitter

Rechtstreekse telefoonnummers: Leontine Bijleveld, bestuurslid VVR, 0517-579011 en 06-29548029

Noten

1) Inmiddels is het vonnis van 18 januari 2012 gepubliceerd op Rechtspraak.nl: LJN BV2123
2) Bijleveld, Leontine & Eva Cremers, Een baan als alle andere?! De rechtspositie van deeltijd huishoudelijk personeel, Leiden VVR 2010 p. 63 e.v.
3) Bijleveld & Cremers p. 65 en 97 e.v. Onderzoek na de geruchtmakende uitspraak van Rb Almelo in 2007 wees uit dat vele nieuwe zorgaanbieders op dezelfde wijze als de gewraakte thuiszorginstelling opereerden. Dit leidde tot veel overleg, maar nog niet tot verbetering van de ituatie voor betrokken werkneemsters.
4) Naar Jet Bruinsma in haar Volkskrant-artikelen.
5) http://homeworks.nl/faq: “Nee, de hulp komt niet bij u in dienst. Home Works heft een unieke werkwijze die er voor zorgt dat u in praktische zin geen werkgever wordt van de huishoudelijke hulp. (…) en http://homeworks.nl/over_ons …. sindsdien (2007) werkt Home Works met de regeling ‘Diensten aan Huis’.
6) Richting potentiële huishoudelijke hulpen stelt Home Works: http://homeworks.nl/solliciteren “Werken bij Home Works als huishoudelijke hulp of tuinhulp, betekent dat u bij klanten gaat werken die passen bij uw mogelijkheden en wensen. U krijgt een vaste groep klanten en kunt onbezorgd aan het werk, omdat Home Works verder alles voor u regelt. In principe is uw bruto salaris uw netto salaris en bepaalt u zelf of en welke verzekeringen en voorzieningen u wilt nemen. Wij verzorgen de financiële administratie en u ontvangt aan het eind van de maand een duidelijke loonstrook.” Over de verplichte inkomensafhankelijke premie ZVW zwijgt Home Works.